Kohët e fundit, komunitetet tona të vogla janë gjetur gjithnjë e më shumë nën kontrollin e sundimtarëve autokratikë, duke rezultuar në një erozion alarmant të mendimit kritik dhe vullnetit të lirë mes banorëve të tyre. Ky trend përbën një kërcënim të madh për vetë themelet e shoqërive demokratike (ndonëse të brishta), ku liritë individuale dhe autonomia intelektuale janë parësore. Shqyrtimi i situatave aktuale në këto komunitete hedh dritë mbi mënyrat delikate por të thella në të cilat autokratët manipulojnë dhe shtypin aftësitë thelbësore të të menduarit kritik dhe vullnetit të lirë.
Një nga metodat kryesore që sunduesit autokratikë përdorin për të nënshtruar mendimin kritik është kontrolli i informacionit, duke lejuar hapesirë vetem për propagande; shtypin zërat kundërshtues në qarqet akademike dhe dekurajojnë hetimin intelektual. Kjo mbytje e qëllimshme e lirisë arsimore shkurton zhvillimin e aftësive të të menduarit kritik, duke i lënë qytetarët të paaftë për të vënë në dyshim politikat e autokratit ose për të sfiduar status quo-në.
Për më tepër, autokratët shfrytëzojnë dobësitë ekonomike brenda komuniteteve të vogla. Duke kontrolluar burimet dhe mundësitë ekonomike, ata krijojnë një ndjenjë varësie midis popullatës. Ky shtrëngim ekonomik mbyt vullnetin e lirë, pasi individët kanë frikë nga pasojat për të folur hapur ose duke rezistuar ndaj direktivave të autokratit. Vetëcensurimi që rezulton përjetëson kulturën e heshtjes, duke gërryer thelbin e shoqërive demokratike, ku perspektivat e ndryshme dhe dialogu i hapur janë thelbësore.
E pikërisht varësia dhe vetçensurimi i qytetarëve është organi jetësor i autokratëve apo kryetarokratëve. Qytetaret duke e lidhur suksesin apo mossuksesin e tyre ekonomik dhe profesional me pelqimin apo mospelqimin e kryetareve të tyre, e mveshin automatikisht atë me pushtet abosult, dhe zhveshin veten nga vullneti dhe mendimi i tyre i lirë.
E ndonëse asgjë nga këto nuk është e re, sidomos për një vend ish-komunist si i yni, prapë është a pabesueshme sesi ky cikli 30-vjeçar i një demokracie problematike na rihap një plagë të pamjekuar, vetëm të fshehur, diktaturën. Sot, fëmijët e 90-tës, janë drejtues që nuk kanë vuajtur cenimin e lirisë me dhunë, por janë mashtruar; kanë relativizuar dhe romantizuar idete dhe menyrat autokrate; janë kthyer ata prej të cilëve kemi pritur ndryshim në oksigjen për sistemin autokrat që Shqipëria ka instaluar sot. Janë ata që besojnë se miqësia me kryetarin do t’u hapë rrugët e suksesit, duke u privuar çdo dite nga të qënit njëri i lirë, nga aftësia për të menduar, vepruar dhe endërruar lirisht, pa limitet që na cakton interesi privat i partive pseudo-demokratike, të cilat janë pjellë e autokracisë, por pretendojnë ta kënë mohuar këtë të fundit.
Ligësia më e madhe që na është bërë, është kompromentimi i të rinjve, perveç ndjesisë së përditshme që asgjë nuk ndryshon.
By Emarilda Leti
